2007-04-18 - Монголд ардчилалыг авчирсан хvмvvс...

Өнөөдөр Монголын Ардчилсан Холбооны анхдагч гишvvдийн чуулга уулзалтыг хэсэг нөхөд нь санаачлан зохион байгууллаа.
Энэхvv хурал дээрээс сурвалжилсан тэмдэглэлээ хvргэж байна.
Тэдний судалгаагаар нийслэлд гэхэд л МоАХолбооны анхдагч 200 гаруй гишvvд байдаг гэнэ. Гэвч тус чуулганд хот хөдөөгийн төлөөлөгчдөөс бvрдсэн нийт 100 орчим анх Ардчилсан холбоог байгуулж явсан буюу өөрсдийнх нь хэлснээр партизанууд цугларсан байлаа. Мөн зохион байгуулагчид нээлтийн өмнө энэхvv чуулганд битгий оролцоорой гэсэн ятгалаг ухуулга нам болоод холбооны зvгээс гадуур явагдсан тухай ч хэлээд авлаа. Монголын Ардчилсан Холбооний анхдагч гишvvдийн чуулга уулзалт нэрэн дор Ардчилсан нийгэмд золиосынхон байх ёсгvй гэсэн бичиг бvхий индэрийн дор тэд чууллаа.
Намын болоод холбооны удирдлагуудад урилга явуулсан гэх боловч хэн ч энд тоож vзэгдсэнгvй. Харин Эрvvл нийгэм иргэний хөдөлгөөний Батзандан, Магнай нар хvрэлцэн ирж тэдэнд vгээ хэлсэн.
Мөн ихэнх анхдагч гишvvд маань өнөөдрийн чуулганд мандатаа хvлээж авсан атлаа оролцож чадаагvй нь автобусны мөнгөгvйгээс мөн өмсөх хувцасгvйгээсээ болоод ирж чадаагvй байх гэцгээж байлаа. Vнэхээр тэнд хvрэлцэн ирсэн партизануудын 80 –аас илvv хувь нь ядруухан амьдарч байгаа нь тэдний ярианаас болон гаднаас нь харахад мэдрэгдэж байлаа. Ингээд зарим нэг хvний хэлсэн vгнээс товчлон хvргэе:

-Магнай: * ЭНИХөдлгөөн 90 оны ардчилсан хувьсгалыг ямар их vнэтэй байсныг зовж олдосныг сvvлийн vед өөрсдийн жагсаал цуглаан хийж тэмцэж явах явцдаа ойлголоо. Өнөөдрийн энд сууж байгаа партизанууд та бvхэн тухайн vед архичин, хулигаан, эсэргvv нэр зvvж явж байж тэрхvv хувьсгалыг хийж чадсан. Энд манай жагсаалд идэвхтэй оролцдог хvмvvсч олон харагдаж байна. Миний хувьд хувьсгалчидтай энд ингээд цуг суугаад уулзаж байгаадаа vнэхээр их баяртай байна. Бахархаж байна. Та бvхнийг бид ямагт дэмжиж ажиллах болноо...*

-Батзандан: *Би та бvхнийг ардчилсан хувьсгал хийж явахад 10 гаруйхан настай бацаан явсан. Ардчиллын хурыг буулгаж, ардчиллыг Монгол улс даяар номлож явсан та бvхнээрээ бахархаж бас баярлаж байна. Өнөөдрийн энэ ардчилал бол та бvхний гавъяа юм аа*
Ингэж хэлээд дээрх эрхэмvvд чуулганыг орхин одсон юм.

Чуулган эхлэх гэж бас нэлээдгvй маргаан өрнөөд авав. Учир нь ихэнх гишvvд нь өөрсдийн vгээ хэлэх гэж микрофон булаацалдаж байлаа. Нэг vгээр хэлэхэд урдчилаад дvгнэхэд тус арга хэмжээ зохион байгуулалтын хувьд тааруухан олигтой vр дvнд хvрч чадаагvй бэлгэдлийн чанартай болж өнгөрсөн гэхэд болно.

Монголд ардчиллыг авчирсан ардчилсан хувьсгалыг хийж чадсан гэх эдгээр хvмvvс маань энэ өдөр өөрсдийн уур бухимдалаа илэрхийлэн нулимс унаган *Бид юуны төлөө яах гэж тэмцсэн юм бэ, бид өнөөдөр ад vзэгдсэн нийгмийн хамгийн ядуу дорой хvмvvс болоод байна. Биднийг харж vздэг байгууллага төр засаг гэж алга* хэмээн гомдоллоцгоож байлаа. Мөн Ардчилсан нам, холбооны лидер гэгдэх гишvvд, удирдлагуудаа дор бvрээ шvvмжлэн тэднийг одоо улс төрийн тавцангаас арчих цаг нь болсон гэж чанга дуугаар шvvмжилцгээв.

Уг нь зохион байгуулагчдын төлөвлөснөөр бол чуулган:
1. Улс төрийн сэтгэлгээний хандлага
2. Нийгмийн хямралын илрэл
3. МоАХолбооны анхдагч гишvvдийн нийгмийн асуудал
4. МоАХолбооны дvрэм дэх зөрчлvvд
5. Хэвлэлийн эрх чөлөө
гэсэн vндсэн сэдвvvдийн дор эхлээд улс төр судлаач Эрдэнэтуул тэргvvтэй хvмvvс сэдэл өгөх зорилгоор лекц уншаад дараа нь гишvvдийн санал бодлыг сонсох хэлэлцvvлэг явуулах зарчмаар явагдах байсан бололтой. Гэвч хурлын дэг болоод тэдний лекцийг партизанууд эрс таслан энд бид онол сонсох гэж ирээгvй гэцгээн өөрсдийн vгээ хэлсээр байсан юм. Микрофоны ард vг хэлэх гэсэн урт дараалал vvсч танхимаар нэг шуугиан маргаан өрнөсөөр нэг юм бvдэг бадаг илтгэлийн зах зухаас товчхон ёс төдий дурдсан болоод өнгөрлөө.

Vvнд: Улс төр сэтгэлгээний хандлагын тухайд Эрдэнэтуул судлаач *та бvхний танхимд яаж бухимдаж байгааг харахад энэ талаар ярих илvvц зvйл байна та бvхнээс энэ бvхэн ил харагдаж байна гээд* энэ тухай ярьсангvй. Ярьсангvй ч гэж дээ нөгөө тэйгvvр ярих боломж олгосонгvй. Бvгд л тэнд vгээ хэлэхийг хvсэж оволзож байсан гэхэд болно.

Анхдагч гишvvн Цогзолмаа МоАХолбооны гишvvдийн нийгмийн асуудлын талаар *Та бvхний дунд нийгмийн даатгалтай хvн байна уу, тэтгэвэр тогтоолгосон хvн байна уу та бvхний амьдрал ямар байгаа нvдэнд илхэн байна тэгэхээр бид өөрсдийгөө ямаршуухан аж төрж байгааг мэдэж байгаа болохоор энэ тухай яриад яахав* гэснээр мөн л товчхон хэлээд төгсгөв.

Харин Батболд гэх залуу МоАХолбооны дvрэм дэх зөрчил сэдвээр ярих гэж бичиг цаас дэлгэсэн боловч төд удалгvй партизануудын дайралтанд өртөж тас загнуулаад бас чимээгvй болов. Тэрээр *Бид өнөөдөр энд ингэж хуралдаж чуулж байгаа маань МоАХолбооны дvрмээр бол хууль бус юм яагаад гэвэл шинэ дvрмээр бол бид МоАХолбооны даргаас заавал зөвшөөрөл авах ёстой, мөн улс төрийн vйл ажиллагаа явуулах эрхгvй байгууллага...* гэж эхлээд vгээ төгсгөв.
Ингээд ямар ч байсан партизануудын vгийг сонсохоор болж тэдэнд 3-5 минутын эрх олгосон боловч зарим нь бараг 30 минут санал гомдлоо урсгалаа.

Ингээд зарим нэг гишvvдийн vгээс товч хvргэе:
-Дашрэнцэн /сэтгvvлч/: Энэ 16 жилд бидний хийсэн хувьсгалыг vнэлж хамгийн сайхан vгийг ганц л хvн хэлсэн. Энэ бол АНУ-ын ерөнхийлөгч Буш байлаа. Тэрээр манайд айлчилахдаа энэ бидний хийсэн гавьяаг бахархан хэлсэн. Өөр хэн ч бидний энэ гавъяаг vнэлж хэлээгvй. Хувьсгал хийсэн партизанууд маань торгуулийн суман болж. Өнөөдөр улс төрийн тоглоомын торгуулийн суман болжээ. Хамгийн ядуу хэсэг бид л байна. Одоо хувьсгал ярихаасаа илvv энэ партизануудынхаа хувийн амьдралыг яримаар байна. Бид өнөөдөр Ардчилсан холбооныхон, Ардчилсан намын гишvvн гэхээсээ ичиж байна. Нийгмийн хамгийн ядуу хэсгийг аваад ир гэвэл биднийг л аваачна. Биднийг ардчилалын нэрийг баригч цөөхөн хэдэн хvн галт тэрэгний дэр мод болгон ашигласан. Тэд бидний нуруун дээр улс төрийн галт тэрэг жолоодож бидний дээр бааж шээгээд л өнгөрч байна.
Коммунистууд хувьсгалынхаа 10 жилийн ойгоор партизануудаа хvлээж авч vнэлж харж vзсэн шиг vздэг шvv. Бид өөрсдийнхөө тухай ярих аврах цаг болжээ. Бидний нуруун дээр явсан удирдлагууд эрхтэнvvд өнөөдөр их хөрөнгөтэй болцгоосон гялалзаж яваа. Коммунистууд эхлээд биднийг vзэн яддаг байсан бол одооо өрөвддөг болсон. Нэг жишээ хэлэхэд ерөнхийлөгч Багабанди гуай Эрдэнээ даргыг хvлээж авахдаа *нэг сум ороход л 10 жилийн өмнөх хуучин хvрэмтэйгээ ядруухан царайтай хэдэн нөхөр бид Ардчилсан холбооны гишvvд байна бид ирэх сонгуульд Ардчилсан намаа ялуулна гээд л заавал байж байх юм. Тэгээд л хөөрхийс мянгат малчиныд ороод vvднээс нь хөөгдөөд гарч байх жишээтэй. Тэднийгээ харж vзээчээ* гэж хэлсэн байдаг... Энхболд хөөрхий харин ч партизануудад байр ядарсан заримд нь гэр өгсөн шvv...

Мөн энэ vеэр маргааш нөгөөдөр болох Ардчилсан намын хурлын талаар ч нэлээдгvй яригдаад авав. Гэхдээ намын удирдлагууд буюу ледрvvд болох Элбэгдорж, Гончигдорж, Бат-Yvл нарын хэнийг нь ч магтсангvй, бvгд л ижил албан тушаалын амтанд орсон луйварчид гэж нэрлэн бухимдацгааж байв. Хуралд орох ч эрхгvй байгаагаа хэлж мандатыг зөвхөн Элбэгээг сонгох даалгавар бvхий тусгай гишvvдэд олгож байгаа тухай ч яриа гадуур явж байсныг хэлж байв.
Ардчилсан холбооны одооны удирдлагын талаар тэнд ганц ч сайн vг хэний ч амнаас гарсангvй гэхэд болно. Эрдэнээ даргыгаа бараг *цааш нь харуулаад* байраа эзэлж авья гэх ч яриа сонсогдож байв. Эрдэнээ дарга МоАХ байрыг хувийн ашиг олох зорилгоор тvрээсийн байр болгосон, хашаан дотрох газруудыг компаниудад дур мэдэн худалдсан гэх мэтээр шvvмжлэлvvд хөвөрсөөр байлаа.
Мөн Лхагвасvрэн гэх гишvvн МоАХ байрыг ХЗДХЯаман дээр очоод vзэхээр Ширэндэндэв гэдэг хvний хувийн өмч болсон байдаг юм билээ гэж хэллээ. Ямарч байсан партизанууд МоАХ байр Ардчилалын ариун сvм, ард тvмний өмч, ардчилалын төлөө тэмцэгчдийн байр байх ёстой гэдэг дээр 100 хувь санал нэгдэж ямар ч байсан байраа эргvvлж авна гэдэг дээр тохирох шиг болно лээ. Ингээд эргээд чуулган дээр хэлсэн партизануудын vгнээс vргэлжлvvлэн хvргэе.

-Ардчилалын анхдагч өвгөн партизан Зууннаст: Надад өнөөдрийн хоол хэрэгтэй байна. Би олон хvvхэд, дvv нартай хvн. Зарим нь тараншейд амьдарч байна. Ардчилсан холбооны байрандаа хvчээ нэгтгэж орцгооё. Одоо том том юм ярихаа больцгооё. Би ч гэсэн гурван дээд сургууль төгссөн гээд гоё гоё юм ярьж чадна. Бvгдээрээ хулгайчуудыг хөөе. Бид хоолоо олж идэж чадахгvй байж энд том том яриад нэмэргvй. Ардчилсан нам Ардчилсан холбоо өөрчлөгдөнө гэж бодож байна уу. Битгий горьд та нар. Миний сайхан vг дууслаа.

-Рэнцэнтавхай: Манайд залуу халаа байхгvй байна. Ардчилсан холбоо партизаных байгаад одоо удахгvй ээ. Хөгшин партизаных болоод удахгvй талийгаачдынх болно. Энд өнөөдөр ардчилсан хувьсгалд хашаа байшинтай болох гэж нэг ТYЦ-тэй болох гэж орсон юм шиг албан тушаал эд баялагтай болоогvйдээ шаралхсан ядуугаараа тvрvv бариад агсам тавиад байх хэрэггvй. Цаана чинь биднээс долоон дор ямарч танилгvй ямарч хариуцсан байгууллага байхгvй ядарсан хvмvvс зөндөө байна. Тэдний тухай энд эхлээд ярих хэрэгтэй. Хөдөө малаа бараад хотод л сайхан амьдрал байна гээд ирээд нэн ядуу болсон хvн зөндөө байна шvv.
Би бас нэг зvйл хэлье.Жишээ хэлье. Румынд хувьсгал хийсэн 5000 хvнийхээ нэрсийг гаргаж ирээд мөнхжvvлээд тэдэнд насан туршид нь байр, тvлээ тvлшид нь хөнгөлөлт эдлvvлэх хууль гаргасан байдаг гэнэ. Энийг ч гэсэн хэрэгжvvлж болохгvй гэх газаргvй.
Бид Бат-Yvлийн хэлдэгээр *толгой хагаравч малгай дотроо* гээд л дотроо сайн муугаа нууж хааж явсаар өнөөдрийг хvрлээ. Одоо ард тvмэнтэйгээ чөлөөтэй харьцаж бvх зvйлээ ил гаргая. Ард тvмний хэлэлцvvлэг явуулья.

-МоАХ анхны төлөөлөгч Баттөвшин: Ардчилсан холбоогоо яах вэ. Vнэлэлт дvгнэлт өгье. Бидний анх байгуулж байсан Ардчилсан холбоо мөн vv. Vvргээ биелvvлж байна уу. Ардчилсан холбоо бол анх нийгмийн захиалгаар гарч ирсэн байгууллага. Гэтэл Элбэгээ даргын vеэс л энд албан тушаалын гажуудал наймаа бий болсон.

-БГДvvрэг Цэрэндэжид: Ардчилсан холбооны дарга Эрдэнээ байрыг маань тvрээсийн байр болгоод дууслаа. Ямарч vйл ажиллагаа явуулж байгаа нь мэдэгддэггvй болсон. Лидер дагасан шинжтэй байна. YЗХ татан буулгах хэрэгтэй. Эрдэнээ даргаас эхлээд бvх дvvргийн Ардчилсан холбооны дарга нарыг солих хэрэгтэй...

-Батсvмбэрийн АХ-ны дарга Чука: МоАХ тvvх болох нь ээ. Партизанууд бид уулзахаараа архи уудаг хэдэн өвгөд болж. Ардчилсан холбоог улс төрийн байгууллага болгомоор байна. Мөн 90-ээд оны ардчилалын партизануудад бvгдэд нь тэр Эрх чөлөөний одонг өг. Эрх чөлөөгөө хайрлая бvгд холбоотой байя.

- МоАХ дарга асан Билигсайхан: Энд байгаа журмын нөхөддөө бvгдэд нь энэ өдрийн мэнд хvргэе. Би Эрх чөлөөний одонг Орос ,Хятад хоёр улсад зориулж бий болгосон юм. Монгол эрх чөлөөтэй улс болсон шvv гэдгийг харуулах гэсийм...

-БГДvvрэг Мөнхдалай: Миний нэрнээс авахуулаад партизануудын 120.000 хvний гvйцэтгэх ажлын хувийн хэрэг гэж зvйл ТЕГ-ын архивт одоо болтол бий. Энэ нь тухайн vед ХУ намын эсрэг буюу ардчилалын төлөө тэмцсэн хvмvvсийн нэрс бvхий хувийн хэрэг юм. Тэднийг ямар нэг ажил албанд авахгvй, авсан ч шагнал, байр зэрэгт дэвшvvлэхгvй дарж байх зорилгоор ашигладаг зvйл. Ингэж биднийг хэлмэгдvvлж байсан. Одоо ч хэлмэгдvvлж байна. Yvнийг одоо гаргуулж нэг тийш болгох хэрэгтэй. Тэрхvv материалыг сэтгvvлчдэд ч төрийн нууц гээд vзvvлдэггvй....
Гэхчилэн хvмvvс өөр өөрсдийн саналаа илэрхийлсээр байсан юм. Мөн энэ vеэр Хонхны дуу-нд хөшөө босгоё, Эрдэнээгийн хувийн компани болсон байраа эргvvлж авья, энэ эрх зvйн чадамжгvй ЗГ-ыг унагая, бvх ард тvмний онц их хурлыг зарлан хуралдуулья, компани болсон намуудыг өөрчилье, 100 саяас дээш авилгал авсан тvшээдийг цаазаар авах хууль гаргая, Билигсайхан даргыг эргvvлээд даргаар тавья гэхчилэн олон саналууд дэвшvvллээ. Ингээд эцэст нь хурлыг зохион байгуулагчид болох Дарь.Сvхбаатар, Бошигт, Малыш Энхтvвшин нарын vгээс хvргэе:

-Дарь Сvхбаатар: Улс төрийн товчоо огцорсон 1990 оноос хойш манай зарим нэгэн нөхөд шадар сайд сайд гишvvн гэх мэтчилэн улс төрийн суудалд суусан. Энэ цагаас хойш албан тушаалын амтанд орсон ардчилалын зорилгоо мартсан. Энэ нь 1996 онд бvр дээд цэгтээ хvрсэн. Бид албан тушаалтангуудыг луйварчингуудыг одоо зайлуулах цаг болсон. МоАХ хэдхэн хvний нохойд барьдаг мод биш, албан тушаал ахидаг шат биш. Ардчилсан холбоогоо бид бvгд шинээр байгуулах эрхтэй. Цагаан байр маань бидний өмч. Ардчилсан холбоогоо шинэчилцгээе...

-Бошигт: ...Би удирдмаар байна. Би одоо 64 настай надад ямар нэг эдийн засгийн бусад сонирхол нэг их байхгvй. 90 онд эхэлсэн юмаа одоо дуусгая. Төрөө авч явья. Монголын ардчилсан холбоо эргээд ирлээ. Босоод ирлээ. УИХ, ЗГазар тарах ёстой. Энэ байдлаараа бол удахгvй ерөнхийлөгчийн засаглалтай болгох гэж байна. Засгийн газар өөрөө хуулиа зөрчиж байна. Энийг харж тэвчиж дуугvй сууж боллоо. Бид юундаа айгаад байгаа юм бэ. Ийм арчаагvй байхаа больё....

-Энхтvвшин: Өршөөлийн хууль эхлээд гаргана. Энд сайн дураараа авилгал болоод бусад аргаар эд хөрөнгөтэй болсон хvмvvс тэр зvйлсээ эргvvлэн улсдаа тушаавал тэднийг өршөөх хэрэгтэй.........
Намаар тэжээлгэгчид их байна....
Төсөвийн тэнцэтгэлийн ардчилал гэдэг онол би бичсэн. Номоо 500.000 хувь хэвлээд нэгийг нь 3000 төгрөгөөр зарахад бид хагас тэрбум төгрөгтэй болно тvvгээр бvгдээрээ санхvvжинэ.... /тэрээр энэхvv онолоо гарын таван хуруун дээрээ тайлбарлаж эхэлсэн боловч хэн ч ойлгоогvй бөгөөд партизанууд орилолдон уурлаж наад онолоо боль гэснээр конец болов/

Ингэсээр ямарч байсан хурал тарах цаг болж ямар нэг 100 хувь ярилцаж баталсан зvйлгvй өндөрлөх болов.
Гэхдээ 4 сарын 18-нд Монголын Ардчилсан Холбооны онц их хурлыг хуралдуулахаар боллоо. Хэрэв одоогийн удирдлага зөвшөөрөхгvй байлаа ч өөрсдөө зарлан хуралдуулах аж. Мөн энэ чуулганаас ард тvмэндээ, Ардчилсан холбоондоо, Төр засагтаа зориулсан тус бvр албан бичиг, уриалга гаргахаар болсон бөгөөд санаачлагчид өөрсдөө өнөө шөнөдөө суугаад биччих юм гэнэ.
Эцэст нь хэлэхэд энэхvv чуулган дээр суугаад энэхvv өөрсдийгөө партизанууд гэж нэрлэсэн бараг л бvх л хөдөө орон нутгаас хvрэлцэн ирсэн болов уу гэмээр өмссөн зvvсэн, нvvр царай нь гундуухан ч гэлээ ардчилалаар амьсгалсан эдгээр хvмvvсийг хараад, тэдний нулимс унаган *бидний тэмцэж авчирсан ардчилал хаана байна аа* хэмээн хоолой чичрvvлэн ярихыг сонсоод өөрийн эрхгvй өрөвдөх сэтгэл төрж байсныг нуух юун.
Эдгээр хvмvvс бие биенээ нэр хоч аймаг дvvргээр нь дуудаж их л танимхайран уулзацгааж, Монгол оронд бид ардчилалыг авчирах гэж зvтгэсэн, чадсан шvv дээ хэмээн тэр vеэ дурсах нь vнэхээр бахархмаар ч юм шиг.
Гэхдээ тэдний хэлж байсан *Бид эд баялаг биш эрх чөлөөгөө эдлэхийг л хvсэж байна, гэтэл одоо байгууллагаараа ч орох эрхгvй, хурал зөвлөгөөнд ч суух эрхгvй болж дээ. Бидний тал илvv хувь нь өнөөдөр нас барсан байна, өнөөдөр бид vр хvvхдээсээ өөрсдөөсөө ичиж байна* хэмээн халаглан ярих нь эмгэнэлтэй ...

Тэд vнэхээр өөрсдийнхөө амьдралаар дэнчин тавьж ардчилалын төлөө тэмцсээр эцэстээ хэсэг бvлэг хvний дээшээ гарахад *дэр мод* болсоноо ухаараад ийнхvv бухимдан сууна уу.
Тэднийг харж ханддаг тоодог эрхтэн байгууллага одоо байдаггvй юм гэж vv...